Naast de huidige stikstofcrisis waarmee de Nederlandse landbouw wordt geconfronteerd, staat er wellicht alweer een volgende crisis te wachten. De kwaliteit van het Nederlandse water moet nog een stuk verbeteren volgens Europese regelgeving, met alle gevolgen van dien. De Europese Nitraat- en Kaderrichtlijn Water (KRW) verplicht Nederland om in 2027 de waterkwaliteit op orde te hebben. In dit statement leggen we uit hoe waterkwaliteit in Nederland gemeten wordt en wat dit voor gevolgen zou kunnen hebben voor de Nederlandse landbouw.

Om aan de KRW te voldoen, moet men natuurlijk eerst weten wat de huidige kwaliteit is van het Nederlandse water. Meten is immers weten. In Nederland wordt op ruim 700 meetpunten elke maand de stikstofconcentratie in het water gemeten. De kwaliteit van water is onder andere afhankelijk van de aanwezige hoeveelheid stikstof. Door uitspoeling van bijvoorbeeld (kunst)mest, waar stikstof in zit, kan er stikstof in het water terechtkomen. Stikstof in het water kan uiteindelijk worden omgezet in nitriet. Nitriet is een giftige stof die in hoge concentraties giftig is voor mensen en dieren. Reden dus om de aanwezige hoeveelheid stikstof in het Nederlandse oppervlaktewater in de gaten te houden.

De gevolgen van een slechte waterkwaliteit

De KRW is ooit ingesteld om de kwaliteit van schoon water in de Europese Unie te beschermen en te herstellen, en duurzaam watergebruik te stimuleren. Aan deze KRW zitten bepaalde normen vast die zeggen hoeveel stikstof er maximaal in het water aanwezig mag zijn. Op verschillende meetpunten in Nederland wordt deze maximale hoeveelheid overschreden. Dit kan verschillende gevolgen hebben voor Nederland omdat ons land gebonden is aan deze normen vanuit de Europese Unie. Het verlies van de derogatie – de uitzonderingspositie waardoor Nederlandse boeren meer mest mochten uitrijden – heeft onder andere te maken met het niet halen van de KRW-doelen. Omdat deze doelen niet gehaald worden, moeten boeren extra maatregelen nemen om de uitspoeling van stikstof naar het oppervlaktewater te verminderen. Voorbeelden van extra maatregelen zijn braakliggende stukken akkerland of kruidenrijke bufferstroken. Deze maatregelen jagen boeren op extra kosten, want hierdoor dalen de opbrengsten.

Onhaalbare waterkwaliteitsnormen door overmacht

Het is interessant om te kijken waarom de waterkwaliteitsdoelen op bepaalde meetpunten niet worden gehaald [1]. Bij een paar locaties gaat het om stikstofrijk water uit het buitenland. Op die plekken zit er al zoveel stikstof in het water dat Nederland binnenkomt, dat hierdoor de Nederlandse doelen niet haalbaar zijn. Andere locaties hebben last van een stikstofrijke laag bagger op de bodem, van waaruit stikstof naar het water wordt aangevoerd. Op weer andere locaties worden de stikstofnormen overschreden door de aanwezigheid van watervogels. De uitwerpselen van die watervogels bevatten stikstof waardoor de aanwezige hoeveelheid stikstof in het water hoger wordt.

Dit zijn een paar voorbeelden die ervoor zorgen dat op sommige plekken in Nederland de waterkwaliteitsnormen niet gehaald worden. SGP-jongeren vindt dat Nederland geen strengere waternormen moet gebruiken dan omringende buurlanden. Hierdoor moeten er onnodig extra maatregelen worden genomen om de Nederlandse waterkwaliteit te verbeteren, terwijl er water van slechtere kwaliteit Nederland blijft binnenstromen. Daarnaast moet er rekening gehouden worden met bronnen waardoor er onvermijdelijk extra stikstof in het water komt, zoals watervogels of een stikstofrijke laag bagger. Normen moeten soepeler gemaakt worden op plekken waar er sprake is van een niet te voorkomen aanvoer van stikstof. Beheer speelt ook een belangrijke rol op de kwaliteit van het water. Daarom pleit SGP-jongeren voor een gebiedsgerichte aanpak met de juiste combinatie van beheer en eventuele versoepeling van normen om zo de waterkwaliteitsnormen te halen. Hierdoor hoeven boeren geen extra, onnodige maatregelen te nemen om de waterkwaliteit te ‘verbeteren’.

[1] https://stichtingagrifacts.nl/onhaalbare-norm-belangrijke-reden-slechte-stikstoftoestand-oppervlaktewater/